شرح و ترجمه کامل دعای افتتاح - بخش ششم

شرح و ترجمه کامل دعای افتتاح - بخش ششم

وصَلِّ عَلَی الصِّدِّیقَهِ الطَّاهِرَهِ فَاطِمَهَ سَیِّدَهِ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ

خدایا! درودت را بر بانوی راستین، پاک، حضرت فاطمه، سرور زنان هستی ارزانی دار.

نکته ها

# پاداش صلوات بر حضرت فاطمه زهرا عليها‌السلام آمرزش الهی و هم نشینی با پیغمبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم در بهشت است؛ چراکه حضرت صدیقه طاهره عليها‌السلام نقل کرده که رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به ایشان فرمود: «یَا فَاطِمَهُ مَنْ صَلَّی عَلَیْک غَفَرَ اللَّهُ لَهُ وَ أَلْحَقَهُ بِی حَیْثُ کنْتُ مِنَ الْجَنَّه؛ ای فاطمه! هرکه بر تو درود فرستد، خدا او رامی آمرزد و در هرجا از بهشت که باشد، او را به من ملحق می کند».

# «صدیقه» به کسی می گویند که راستی در باور و گفتارش ریشه دوانده و او آن را با کردارِ درستش ثابت کرده باشد. حضرت زهرا عليها‌السلام را از آن جهت که با تمام وجود، اسلام را تصدیق کرد و در عمل نیز به آن پایبند بود، صدیقه می گویند.

# لقب «صدیقه» ابتدا از سوی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به حضرت فاطمه زهرا عليها‌السلام داده شد. در روایتی پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به حضرت علی عليه‌السلام فرمود: «به تو سه چیز داده شده که به هیچ کس، حتّی من، داده نشده است. اول این که به تو پدر زنی مثل من داده شده، دوم این که همسرِ صدیقه ای مثل دختر من داری و سوم این که دو پسر مثل حسن و حسین فرزندان تو هستند».

# پس از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم امامان معصوم عليهم‌السلام نیز حضرت زهرا عليها‌السلام را به این لقب خوانده اند. برای مثال، در حدیثی، امام صادق عليه‌السلام درباره آن حضرت می فرماید: «...وَ هِیَ الصِّدِّیقَهُ الْکبْرَی؛ حضرت فاطمه، صدیقه کبری است» و نیز امام کاظم عليه‌السلام می فرماید: «إِنَّ فَاطِمَهَ صِدِّیقَهٌ شَهِیدَهٌ؛ به درستی که حضرت فاطمه، صدیقه ای است که شهید شد».

# «طاهره»یعنی بانویی که هم پاکی ظاهری دارد و هم پاکی باطنی و اخلاقی. در حدیثی از امام باقر عليه‌السلام علت نام گذاری حضرت فاطمه عليها‌السلام به طاهره چنین بیان شده است: «إِنَّمَا سُمِّیَتْ فَاطِمَهُ بِنْتُ مُحَمَّدٍ الطَّاهِرَهَ لِطَهَارَتِهَا مِنْ کلِّ دَنَسٍ وَ طَهَارَتِهَا مِنْ کلِّ رَفَثٍ وَ مَا رَأَتْ قَطُّ یَوْماً حُمْرَهً وَ لَا نِفَاسا؛ به تحقیق که حضرت فاطمه، دختر حضرت محمد صلی الله علیه و آله و سلم طاهره نامیده شد، برای این که از هر ناپاکیِ رفتاری و اعتقادی به دور، و از هرگونه آلودگیِ ظاهری پاک بود. آن حضرت هرگز آلوده به حیض و نفاس نشد».

این مطلب را آیه تطهیر _ که در شأن پنج تن آل عبا نازل شد _ تأیید می کند؛ چراکه بر اساس این آیه نورانی، اراده تکوینی خدا بر طهارت و دوری اهل بیت عليهم‌السلام از هرگونه آلودگی ظاهری و باطنی تعلق گرفته است.

# در بیان علت نام گذاریِ دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به «فاطمه» روایات متعددی وارد شده، که یکی از آن ها از این قرار است: «عَنِ الرِّضَا عَنْ آبَائِهِ عَنْ عَلِیٍّ عليهم‌السلام قَالَ سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صلى‌الله‌عليه‌وآله یَقُولُ : سُمِّیَتْ فَاطِمَهَ لِأَنَّ اللَّهَ فَطَمَهَا وَ ذُرِّیَّتَهَا مِنَ النَّارِ مَنْ لَقِیَ اللَّهَ مِنْهُمْ بِالتَّوْحِیدِ وَ الْإِیمَانِ بِمَا جِئْتُ بِه؛ امام رضا عليه‌السلام از پدران بزرگوارش نقل می کند که حضرت علی عليه‌السلام از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم شنید که می فرمود: از این جهت نام «فاطمه» بر دخترم نهاده شد که خداوند، او و هریک از دودمانش را که خدا را با توحید و ایمان به آن چه من آورده ام، ملاقات کند، از آتش دوزخ جدا و دور کرده است».

# «سیده» به معنی بانویی است که نسبت به دیگر بانوان فضیلت داشته و در خیر و خوبی، سرآمد آن ها است. از امام صادق عليه‌السلام سؤال شد که آیا منظور رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم درباره «سَیِّدَهُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّهِ» بودن حضرت زهرا عليها‌السلام این است که ایشان نسبت به بانوانِ زمان خودش برتر است؟ حضرت در پاسخ فرمودند: «ذَاک مَرْیَمُ وَ فَاطِمَهُ سَیِّدَهُ نِسَاءِ أَهْلِ الْجَنَّهِ مِنَ الْأَوَّلِینَ وَ الْآخِرِینَ؛ آن بانویی که برترینِ بانوانِ عصر خودش بود، حضرت مریم است؛ ولی حضرت فاطمه برترینِ بانوان بهشتی از ابتدا تا انتها است».

پیام ها

1. بر اساس حدیث پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم و امامان معصوم عليهم‌السلام حضرت فاطمه زهرا عليها‌السلام «صدیقه» است و هیچ گونه ناروایی از او صادر نمی شود؛ پس در صورتی که میان او و شخص دیگری اختلافی پدید آید، آن چه ایشان می گوید، راست، و آن چه مخالف ایشان می گوید، دروغ است. (وصَلِّ عَلَی الصِّدِّیقَهِ)

2. کسی که از هرگونه آلودگی ظاهری و باطنی دور است، معصوم محسوب می شود؛ چراکه معنی عصمت، پاکی از پلیدی ها است. پس حضرت فاطمه زهرا عليها‌السلام _ که بر اساس آیه تطهیر، از هرگونه خطا، اشتباه و گناهی که سبب آلودگی شود دور است _ جزو معصومین به حساب می آید. (وصَلِّ عَلَی... الطَّاهِرَهِ)

3. کسی که در حقیقت امر، صدیقه و طاهره باشد، برترینِ بانوان (سیده النساء) خواهد بود.

(الصِّدِّیقَهِ الطَّاهِرَهِ، فَاطِمَهَ سَیِّدَهِ نِسَاءِ الْعَالَمِینَ) وَ صَلِّ عَلَی سِبْطَیِ الرَّحْمَهِ وَ إِمَامَیِ الْهُدَی الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ سَیِّدَیْ شَبَابِ أَهْلِ الْجَنَّهِ وَ صَلِّ عَلَی أَئِمَّهِ الْمُسْلِمِینَ عَلِیِّ بْنِ الْحُسَیْنِ وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ وَ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ مُوسَی بْنِ جَعْفَرٍ وَ عَلِیِّ بْنِ مُوسَی وَ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِیٍّ وَ عَلِیِّ بْنِ مُحَمَّدٍ وَ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیٍّ وَ الْخَلَفِ الهادی الْمَهْدِیِّ حُجَجِک عَلَی عِبَادِک وَ أُمَنَائِک فِی بِلَادِک صَلَاهً کثِیرَهً دَائِمَهً

خدایا درود بفرست بر دو نوه پیامبر رحمت، دو امامِ هدایت، [امام]حسن و [امام] حسین، دو آقای جوانان بهشت. و درود فرست بر ائمه مسلمانان، علی بن الحسین (امام زین العابدین)، محمد بن علی (امام باقر)، جعفر بن محمد (امام صادق)، موسی بن جعفر (امام کاظم)، علی بن موسی (امام رضا)، محمد بن علی (امام جواد)، علی بن محمد (امام هادی)، حسن بن علی (امام عسکری) و جانشین ایشان، هدایت کننده هدایت شده (حضرت امام مهدی)؛ امامانی که حجت تو بر بندگانت، و امانت دار تو بر روی زمین هستند. بر ایشان، درودی بسیار و همیشگی فرست.

نکته ها

# «سبط» به معنی امتداد و ادامه چیزی است. نوه را به این سبب، سبط می گویند که نسل انسان از طریق نوه ادامه پیدا می کند. امام حسن و امام حسین عليهما‌السلام نیز از آن جهت که دودمان رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم از طریق ایشان ادامه پیدا کرده است، در روایات متعددی به عنوان «سبطان» معرفی شده اند.

«اسماعیل حقی بروسوی» از مفسران اهل سنت _ که در قرن دوازده هجری می زیسته _ در تفسیر خود چنین نوشته است: «در حدیث وارد شده که حسین عليه‌السلام سبطی از اسباط است. این حدیث در کتاب مصابیح آمده و به این معناست که امام حسین عليه‌السلام خود، یک امت است یا به این معنی است که از آن حضرت، شاخه های متعددی منشعب می شود؛ چرا که سادات از حضرت زین العابدین عليه‌السلام _ که فرزند امام حسین عليه‌السلام است _ گسترش پیدا کرده اند». (وَ صَلِّ عَلَی سِبْطَیِ الرَّحْمَهِ)

# در این که معنی «سبطی الرحمه» چیست، دو احتمال وجود دارد: احتمال اول این که مراد از آن، «سبطی نبی الرحمه» (دو نوه پیامبر رحمت) است؛ چراکه قرآن کریم، پیغمبر اکرم را «رحمهً للعالمین» معرفی می فرماید. در احتمال دوم، منظور، دو سبط و نوه ای است که وجود خودشان منسوب به رحمت است؛ چرا که امام حسن و امام حسین عليهما‌السلام منشأ نزول رحمت بر امت اسلام هستند.

# «امام» یعنی رهبر و پیشوای خلق. در واقع، امام کسی است که سعی می کند با تشکیل یک حکومت الهی و به دست آوردن قدرت لازم، احکام خدا را اجرا و پیاده نماید و اگر هم نتواند تشکیل حکومت دهد، تا جایی که توان دارد، در اجرای احکام می کوشد. به عبارت دیگر، وظیفه امام، اجرای دستورات الهی و «ایصال به مطلوب» (رساندن افراد و جامعه به هدف خلقتشان) است.

از آیات قرآن کریم روشن می شود که بسیاری از پیامبران، در کنار مقام «نبوت» (دریافت وحی) و «رسالت» (ابلاغ دستورات الهی به مردم)، به مقام «امامت» نیز رسیده بودند. یعنی هم وحی را دریافت می کردند، هم تبلیغ فرمان های الهی را به عهده داشتند، هم در تشکیل حکومت و اجرای احکام تلاش می کردند و هم از طریق باطنی به تربیت نفوس می پرداختند.

از این رو، امامت همان مقام رهبریِ همه جانبه مادی و معنوی، جسمی و روحانی و ظاهری و باطنی است. امام، رئیس حکومت، پیشوای امت، مربی اخلاق و رهبر باطنی و درونی است. امام از یک سو با نیروی معنوی خود، افراد شایسته را در مسیر تکامل باطنی، رهبری می کند؛ از سوی دیگر، با قدرت علمی خود، افراد نادان را تعلیم می دهد و از سوی دیگر با نیروی حکومت خویش یا قدرت های اجرایی، اصول عدالت را اجرا می نماید.

# یادآوری این نکته نیز بایسته است که لقب «امام» از سوی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم به امام حسن و امام حسین عليهما‌السلام داده شد. ( وَ صَلِّ عَلَی... إِمَامَیِ الْهُدَی الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ)

# براساس روایات، لقب «سیدا شباب اهل الجَنّه» (دو آقای جوانان اهل بهشت) از جانب خدای متعال برای امام حسن و امام حسین عليهما‌السلام انتخاب شده است.

# «هادی» به کسی گفته می شود که دیگران را از گمراهی نجات دهد. در حدیثی از امام صادق عليه‌السلام چنین آمده است: «هنگامی که حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف ظهور کند، مردم را به اسلام _ در پیکری نو _ دعوت می نماید، و آنان را به حقیقتی از دست رفته _ که مردم از آن دور افتاده اند _ هدایت می کند». براین اساس، لقب «هادی» یکی از بارزترین لقب های امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است.

# «مهدی» یعنی کسی که هدایت شده است. مرور روایات، روشن می کند که این لقب، به دو دلیل برای امام دوازدهم انتخاب شده است.

دلیل اول این که آن حضرت به سوی امری هدایت می شود که دیگران نسبت به آن گمراه هستند. در حدیثی از امام صادق عليه‌السلام چنین آمده است: «إنّما سُمِّیَ القائمُ مَهدیّاً لأنّه یُهدیَ إلیَ أمرٍ مَضلوُلٍ عَنهُ؛ بدین جهت حضرت قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف مهدی نام گرفته است که هدایت به حقیقتی می نماید که مردم از آن گمراه شده اند».

دلیل دوم در نام گرفتنِ حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف به مهدی، این است که آن حضرت به هر امر پنهانی، هدایت می شود. امام باقر عليه‌السلام در پاسخ به پرسش ابی سعید خراسانی درباره علت نام گذاری امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف به مهدی فرموده است: «لِأَنَّهُ یُهْدَی إِلَی کلِّ أَمْرٍ خَفِیٍّ؛ چون او به هر امر پنهانی، هدایت می شود».

پیام ها

1. باور انسان های عصر جاهلیت بر این بود که نسلشان فقط از پسر و فرزندان پسری ادامه پیدا می کند؛ اما اسلام با این باور غلط، مبارزه ای همه جانبه کرد، تا جایی که بارها تصریح کرد که دودمان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم از دخترِ آن حضرت و نوه های دختری اش، یعنی فرزندان حضرت علی عليه‌السلام و حضرت فاطمه عليها‌السلام ادامه پیدا می کند.

در کنارِ روایاتی که فرزندان حضرت فاطمه عليها‌السلام را به عنوان «سبط الرسول» معرفی می کنند، آیاتی از قرآن کریم نیز عهده دارِ این مطلب هستند، که یکی از آن ها آیه مباهله است. در این آیه، امام حسن و امام حسین عليهما‌السلام مصداق «أبنائنا» (فرزندان رسول خدا) معرفی شده اند. (وَ صَلِّ عَلَی سِبْطَیِ الرَّحْمَهِ)

2. برای رسیدن به هدایت، باید از امامانِ هدایت گر پیروی کرد. (إِمَامَیِ الْهُدَی الْحَسَنِ وَ الْحُسَیْنِ)

3. نثار صلوات بر پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم به سبب پیروی از دستور خدای متعال در قرآن کریم است. مسلمان واقعی کسی است که چگونگیِ تکالیف خود را از تبیین کننده قرآن، یعنی رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بگیرد؛ و بر اساس روایاتی که شیعه و سنی از آن حضرت ثبت کرده اند، باید پس از صلوات بر ایشان، بر خاندان آن حضرت نیز درود فرستاد. (اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ عَبْدِک...اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی عَلِیٍّ أَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ...وَ صَلِّ عَلَی الصِّدِّیقَهِ الطَّاهِرَهِ...وَ صَلِّ عَلَی سِبْطَیِ الرَّحْمَهِ... وَ صَلِّ عَلَی أَئِمَّهِ الْمُسْلِمِینَ...)

4. امام باید شخصی هدایت یافته باشد تا بتواند دیگران را هدایت کند. (الهادی الْمَهْدِیِّ)

5. صلوات پسندیده، هم فراوان است، هم پیوسته و همیشگی. (صَلَاهً کثِیرَهً دَائِمَهً)

اللَّهُمَّ وَ صَلِّ عَلَی وَلِیِّ أَمْرِک الْقَائِمِ الْمُؤَمَّلِ وَ الْعَدْلِ الْمُنْتَظَرِ وَ حُفَّهُ بِمَلَائِکتِک الْمُقَرَّبِینَ وَ أَیِّدْهُ به روح الْقُدُسِ یَا رَبَّ الْعَالَمِینَ

خدایا بر سرپرست امرت، قیام کننده ای که همه آرزویش را دارند و عدالت محضی که همه انتظارش را می کشند، درود فرست. فرشتگان نزدیكِ خویش را دور تا دورِ او قرار ده، و به وسیله روح القدس، از او دستگیری کن! ای پروردگار هستی!

نکته ها

# «قائم» به معنی «قیام کننده» است. در علت نام گذاریِ امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به این لقب، روایات متعددی وارد شده؛ از جمله امام صادق عليه‌السلام فرموده است: «سمی بالقائم لقیامه بالحق؛ امام دوازدهم به این سبب قائم نامیده شد که به حق قیام می کند».

در حدیث دیگری، امام باقر عليه‌السلام فرموده است: «هنگامی که جدم امام حسین عليه‌السلام به شهادت رسید، فرشتگان با گریه و ناله به درگاه الهی عرض کردند: خدایا! آیا قاتلانِ برگزیده ترین و فرزند برگزیده ترین و بهترین بندگانت را به حال خود رها می کنی؟ خداوند در پاسخ آن ها چنین وحی کرد: ای فرشگان! آرام بگیرید. به عزت و جلالم سوگند، پس از گذشت مدتی، از آن ها انتقام می گیرم.

سپس امامان از فرزندانِ سید الشهدا را به آن ها نشان داد. ملائکه از دیدن آن ها خوشحال شدند و یکی از آن ها را مشاهده کردند که ایستاده و نماز می خواند. خداوند فرمود: بِذَلِک الْقَائِمُ أَنْتَقِمُ مِنْهُمْ؛ به وسیله او که ایستاده، از آن ها انتقام می گیرم». بر پایه این احادیث، لقب «قائم» برای امام دوازدهم شهرت یافته است.

# «اَمَل» به معنی آرزو و امید است و «مؤمَّل» در مورد شخص یا چیزی به کار می رود که دیگران آرزویش را به دل دارند. از برخی روایات نمایان می شود که خدای متعال، لقب «مؤمَّل» را بر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف نهاده است. برای مثال، امام عسکری عليه‌السلام هنگام ولادت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چنین فرمود: «زَعَمَت الظَّلَمَهُ أَنَّهُم یَقتُلوُنَنی لِیَقطَعوُا هذَا النَّسلَ کیفَ رَأوا قُدرَهَ القادِرِ وَ سَمّاهُ المُؤَمَّل؛ ستمگران گمان می کنند که مرا می کشند تا نسل امامان را از بین ببرند. آن ها قدرت خدا را چگونه دیده اند و حال آن که خدای قادر، فرزندم را مؤمَّل نامیده است».

# به کار بردن واژه «عدل» به جای «عادل» (الْعَدْلِ الْمُنْتَظَرِ) نشانه قوّت، شدت و ناب بودنِ عدالتِ حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف است. مرور روایاتی که ترسیم کننده ابعادی از عدالتِ زمان ظهور هستند نیز نشان دهنده این نکته است. یادآوری برخی از آن ها مفید به نظر می رسد:

الف) اجرای عدالت نسبت به کارگزاران

امیرمؤمنان، حضرت علی عليه‌السلام فرمود: «...لَیَنْزِعَنَّ عَنْکمْ قُضَاهَ السَّوْءِ وَ لَیَقْبِضَنَّ عَنْکمُ الْمُرَاضِینَ وَ لَیَعْزِلَنَّ عَنْکمْ أُمَرَاءَ الْجَوْرِ وَ لَیُطَهِّرَنَّ الْأَرْضَ مِنْ کلِّ غَاشٍّ وَ لَیَعْمَلَنَّ بِالْعَدْلِ وَ لَیَقُومَنَ فِیکمْ بِالْقِسْطَاسِ الْمُسْتَقِیمِ...؛ به تحقیق که حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف قاضیان ناصالح را بر کنار می کند، زمین هایی که به ناحق تصرف کرده اید از شما پس می گیرد، فرمان روایان جائر را کنار می زند و زمین را از فریبکاران پاک می فرماید. به تحقیق که او به عدالت رفتار می کند و در میان شما ترازوی عدل و داد را بر پا می کند».

ب) بازستانی حقوق

امام باقر عليه‌السلام فرمود: «... ثُمَّ یُقْبِلُ إِلَی الْکوفَهِ فَیَکونُ مَنْزِلُهُ بِهَ فَلَا یَتْرُک عَبْداً مُسْلِماً إِلَّا اشْتَرَاهُ وَ أَعْتَقَهُ وَ لَا غَارِماً إِلَّا قَضَی دَیْنَهُ وَ لَا مَظْلِمَهً لِأَحَدٍ مِنَ النَّاسِ إِلَّا رَدَّهَا...؛ امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف وارد کوفه می شود و در آن جا مسکن می گزیند. پس در آن جا هیچ بنده مسلمانی نخواهد بود مگر این که او را خریده و آزاد می کند، هیچ بدهکاری نخواهد بود، مگر این که بدهی او را ادا می کند، هیچ حقی از کسی بر عهده دیگری نخواهد بود، مگر این که آن حق را بازستانده و به صاحبش بر می گرداند».

ج) عدم تبعیض در اجرای عدالت

امام حسین عليه‌السلام فرمود: «...فَإِنَّهُ إِذَا قَامَ قَائِمُ الْعَدْلِ وَسِعَ عَدْلُهُ الْبَرَّ وَ الْفَاجِر؛ هنگامی که بر پا کننده عدالت به پا خیزد، عدالت او نیکوکار و بدکار را در بر می گیرد».

د) فراگیری تمام مناسبات زندگی

امام صادق عليه‌السلام فرمود: «...أَمَا وَ اللَّهِ لَیَدْخُلَنَّ عَلَیْهِمْ عَدْلُهُ جَوْفَ بُیُوتِهِمْ کمَا یَدْخُلُ الْحَرُّ وَ الْقُر؛ آگاه باشید که به خدا قسم، عدالت حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بر مردم سیطره پیدا می کند، همان طور که سرما و گرما وارد خانه های آن ها می شود».

پیام ها

1. کسی که اعتقاد به ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف دارد، یأس و ناامیدی برایش بی معنی است. ( وَلِیِّ أَمْرِک الْقَائِمِ الْمُؤَمَّلِ)

2. کسی که منتظر و پیروِ امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف است، از مسیر عدالت خارج نمی شود. (الْعَدْلِ الْمُنْتَظَرِ)

3. ایمنی امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف از هر نوع شر و بدی، دغدغه منتظرانِ ایشان است. از این رو، از خدای متعال می خواهند که گرداگرد او را با فرشتگان مقرّبش احاطه کند. ( حُفَّهُ بِمَلَائِکتِک الْمُقَرَّبِینَ وَ أَیِّدْهُ به روح الْقُدُسِ)

اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ الدَّاعِیَ إِلَی کتَابِک وَ الْقَائِمَ بِدِینِک اسْتَخْلِفْهُ فِی الْأَرْضِ کمَا اسْتَخْلَفْتَ الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِ مَکنْ لَهُ دِینَهُ الَّذِی ارْتَضَیْتَهُ لَهُ أَبْدِلْهُ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِ أَمْناً یَعْبُدُک لَا یُشْرِک بِک شَیْئاً

خدایا حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را دعوت کننده به کتابت (قرآن کریم) و بر پا دارنده دینت قرار ده. او را خلیفه و جانشینِ روی زمین ساز؛ همان طور که نسبت به پیشینیان او چنین کردی. دین او را _ که به آن رضایت داری _ عالَم گیر کن و ترس او را به امنیت تبدیل گردان. او تو را می پرستد و برایت شریکی قرار نمی دهد.

نکته ها

# بر اساس روایات، امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف پیش از بیعتِ یارانِ ویژه خود _ که سیصد و سیزده نفر هستند _ در جمع آن ها سخنرانی، و آن ها را به کتاب خدا دعوت می کند. در حدیثی از امام باقر عليه‌السلام آمده است: «امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف همراه لشکریان خویش از شهرهای گوناگون عبور می کند و نخستین کاری که انجام می دهد، دعوت مردم به کتاب خدا، قرآن مجید است».

از این رو، وقتی برای وجود مبارک آن حضرت دست به دعا برمی داریم که «خدایا او را دعوت کننده به کتابت قرار بده» مراد این است که امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف با ظهور و آغاز انقلاب جهانی، مردم را به قرآن کریم دعوت کند. (اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ الدَّاعِیَ إِلَی کتَابِک)

# لقب «قائم» برای تمام امامان معصوم عليهم‌السلام استفاده می شود؛ ولی وقتی به صورت مطلق به کار رود، منظور، امام دوازدهم حضرت مهدی موعود عجل الله تعالی فرجه الشریف است که در چارچوب حقِ محض و برای برپا داشتن دین الهی قیام می کند و زمین را پر از عدل و داد می نماید.

در روایتی، جناب عبد العظیم حسنی خدمت امام جواد عليه‌السلام می رسد و به آن حضرت عرض می کند: «آیا شما همان امامِ قائم هستید؟» امام می فرماید: «مَا مِنَّا إِلَّا قَائِمٌ بِأَمْرِ اللَّهِ وَ هَادٍ إِلَی دِینِ اللَّهِ وَ لَکنَّ الْقَائِمَ الَّذِی یُطَهِّرُ اللَّهُ بِهِ الْأَرْضَ مِنْ أَهْلِ الْکفْرِ وَ الْجُحُودِ وَ یَمْلَأُ الْأَرْضَ قِسْطاً وَ عَدْلًا هُوَ الَّذِی یَخْفَی عَلَی النَّاسِ وِلَادَتُهُ وَ یَغِیبُ عَنْهُمْ شَخْصُهُ...؛ همه ما بر پادارنده امر خداوند و هدایت کننده به دین خدا هستیم؛ ولی آن امام قائمی که خداوند به وسیله او زمین را از اهل کفر و انکار، پاک، و پر از عدل و داد می کند، کسی است که ولادتش از مردم پوشیده و شخصش از آن ها مخفی خواهد بود».

با توجه به این ویژگی است که در این فراز، از خدای متعال درخواست می کنیم که ظهور آن حضرت را برساند تا دین حق، توسط آن حضرت در زمین برپا شود. (اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ...الْقَائِمَ بِدِینِک )

# در بخش سوم این فراز از خدای متعال درخواست می کنیم که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را جانشین روی زمین قرار دهد. (اسْتَخْلِفْهُ فِی الْأَرْضِ...) روشن است که این درخواست، برگرفته از وعده ای است که خداوند در آیه 55 سوره مبارکه نور به مومنانِ صالح داده است: «وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی الْأَرْضِ کمَا اسْتَخْلَفَ الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ وَ لَیُمَکنَنَّ لَهُمْ دینَهُمُ الَّذِی ارْتَضی لَهُمْ وَ لَیُبَدِّلَنَّهُمْ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِمْ أَمْناً یَعْبُدُونَنی لا یُشْرِکونَ بی شَیْئاً وَ مَنْ کفَرَ بَعْدَ ذلِک فَأُولئِک هُمُ الْفاسِقُون؛ خداوند به کسانی از شما که ایمان آورده و کارهای شایسته انجام داده اند، وعده می دهد که قطعاً آنان را حکمران روی زمین خواهد کرد، همان گونه که به پیشینیان آن ها خلافت روی زمین را بخشید و دین و آیینی را که برای آنان پسندیده، پابرجا و ریشه دار خواهد ساخت و ترسشان را به امنیت و آرامش مبدل می کند، آن چنان که تنها مرا می پرستند و چیزی را شریک من نخواهند ساخت. و کسانی که پس از آن کافر شوند، آن ها فاسقان اند ».

# جانشینی بر روی زمین، کنایه از به دست گرفتن حکومت است. (اسْتَخْلِفْهُ فِی الْأَرْضِ...)

# «مَکن»صیغه امر از ریشه «مکن» در باب «تفعیل» است، که چنین معنا می دهد: طلب استقرار در مکانی همراه با قدرت و توأم با ثبات و دور از اضطراب و تزلزل، به طوری که هیچ مانعی جلوی تأثیر آن را نگیرد.

آن چه شایسته دقت است، این که در این بخش از دعا ما از خدای متعال «مکنت یافتن دین الهی» را در دوره امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف می خواهیم. از این رو باید توجه داشت که «تمکین دین» عبارت است از این که خدای متعال آن را در جامعه، مورد عمل قرار دهد؛ یعنی هیچ کفری توانایی جلوگیری آن را نداشته باشد و کسی دین را سبک نشمارد، تا جایی که اصول و معارف آن مورد اعتقاد همه باشد و درباره آن اختلاف و تخاصمی پیش نیاید.

# ولایت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف در راستای ولایت امیرمؤمنان حضرت علی عليه‌السلام است؛ چراکه در آیه 55 سوره مبارکه نور، خداوند وعده داده است آن دینی را که به آن رضایت داده، توسط امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بر روی زمین مستقر سازد و بر اساس آیه 3 سوره مبارکه مائده، دینی که مورد رضایت خداوند است، همان دینی است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در روز عید غدیر آن را توأم با ولایت و امامت حضرت علی عليه‌السلام نمود.

پیام ها

1. قلمرو و گستره حکومت امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف تمام کره زمین است و نه بخشی از آن؛ چراکه کلمه «الارض» به صورت مطلق و همراه با «ال» آمده است. (اسْتَخْلِفْهُ فِی الْأَرْضِ)

2. دین از سیاست جدا نیست. امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف به عنوان مؤمن ترین و صالح ترینِ انسان ها، قرار است حکومتی جهانی در چارچوب دین برپا کند و این، وعده قرآن است و ما نیز همین را از خدا درخواست می کنیم. (اسْتَخْلِفْهُ فِی الْأَرْضِ)

3. نقطه قوّت حکومت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف این است که در آن حکومت، دینِ حق _ که مورد رضایت خدای متعال قرار گرفته _ در جامعه استقرار می یابد و از سوی هیچ کس، مورد معارضه و تهدید واقع نمی شود. (مَکنْ لَهُ دِینَهُ الَّذِی ارْتَضَیْتَهُ لَهُ)

4. در جامعه توحیدی و مهدوی، مؤمنانِ صالح باید در امنیت باشند و هیچ گونه ترس و دلهره ای دامن گیرشان نشود. ( أَبْدِلْهُ مِنْ بَعْدِ خَوْفِهِ أَمْناً)

5. هدف اصلی از حکومت عدل مهدوی، رسیدن به بندگی محض خدای مهربان و دوری از هرگونه شرک است. (یَعْبُدُک لَا یُشْرِک بِک شَیْئاً)

اللَّهُمَّ أَعِزَّهُ وَ أَعْزِزْ بِهِ وَ انْصُرْهُ وَ انْتَصِرْ بِهِ وَ انْصُرْهُ نَصْراً عَزِیزاً وَ افْتَحْ لَهُ فَتْحاً یَسِیراً وَ اجْعَلْ لَهُ مِنْ لَدُنْک سُلْطَاناً نَصِیراً

خدایا او را عزیز کن و دیگران را نیز به وسیله او عزت ببخش. او را یاری کن و به وسیله او دیگران را یاری کن، و او را به صورتی شکست ناپذیر یاری نما. خدایا برای او گشایش و پیروزیِ آسانی ایجاد کن، و از نزدِ خودت، سیطره ای یاری شده برای او قرار ده. نکته ها

# «عزت» در اصل، آن حالتی است که انسان را مقاوم و شکست ناپذیر می سازد و به همین جهت، به زمین های محکم «عَزاز» می گویند. از آنجا که تنها، ذات پاک خدای بی همتا است که شکست ناپذیر است، قرآن کریم، تمام عزت را از آنِ او دانسته و می فرماید: «فَإِنَّ الْعِزَّهَ لِلَّهِ جَمیعاً؛ به تحقیق که تمام عزت برای خداست».

از این رو همه مخلوقات به سبب محدودیتی که دارند قابل شکست اند، مگر آن کسانی که عزتشان از عزت الهی نشأت گرفته باشد. چنان که در آیه 8 سوره منافقون آمده است: «وَ لِلَّهِ الْعِزَّهُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنین؛ عزت برای خدا، فرستاده خدا و مؤمنان است ».

با توجه به این آیات نورانی، در این بخش از دعای شریف افتتاح، از خدای حکیم می خواهیم که امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را عزت بخشیده و در برابر همه نیروها، شکست ناپذیر کند و به واسطه آن حضرت، جبهه حق را عزت ببخشد. (اللَّهُمَّ أَعِزَّهُ وَ أَعْزِزْ بِهِ)

# با توجه به معنای اصلیِ «عزت» _ که عبارت است از شکست ناپذیری _ وقتی از خدای مهربان نصر توأم با عزت برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف درخواست می کنیم، به این معناست که هیچ دشمنی نتواند به آن حضرت آسیبی برساند. البته با توجه به این که بعضی از لغت شناسان، واژه «عزیز» را مترادفِ «اندک» یا «چیزی که همانندش پیدا نشود» دانسته اند، می توان عبارت «انْصُرْهُ نَصْراً عَزِیزاً» را این گونه نیز معنی کرد: «خدایا امام زمان را به صورتی کم نظیر یاری کن».

# «فتح» به معنی گشوده شدن و «یُسر» به معنی آسانی است. از آن جا که امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در مسیر برپایی حکومت عدل جهانی، باید از سدّ ستمگران و طغیانگران عبور کند، منتظرانِ آن حضرت از درگاه الهی در خواست می کنند که سختی مبارزه برای ایشان، در سایه یاری خدای قادر به آسانی تبدیل شود. (وَ افْتَحْ لَهُ فَتْحاً یَسِیراً)

# «سلطان» به معنی چیره شدن همراه با قدرت و غلبه است. «نصیر» نیز «یاری شده» معنا می شود. بر این اساس، عبارتِ «وَ اجْعَلْ لَهُ مِنْ لَدُنْک سُلْطَاناً نَصِیراً» یعنی «خدایا از نزدِ خویش برای او قدرت تسلط قرار بده و پیوسته یاری اش کن». لازمه برخورداری از چنین سیطره ای الهی، چیرگی و تسلط همه جانبه بر تمام امور است؛ به صورتی که هیچ زاویه ای از هیچ مسأله ای بر او پوشیده نباشد، همه چیز تحت نظر صحیح او بوده و با اختیار او به گردش درآید.

# خدای متعال در آیه 80 سوره مبارکه اسراء به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم دستور می دهد چند چیز را از درگاه او بخواهد که یکی از آن ها «سیطره الهی بر امور» است. (وَ اجْعَلْ لِی مِنْ لَدُنْک سُلْطَاناً نَصِیراً)

پیام ها

1. بر اساس آیات قرآن کریم، سرچشمه اصلی عزت، خدای کریم است. پس عزت را باید یا از درگاه او جستجو کرد یا در نزد کسانی که عزت خویش را از جانب خداوند کسب کرده اند. (اللَّهُمَّ أَعِزَّهُ وَ أَعْزِزْ بِهِ )

2. یکی از عوامل ضعف و ناتوانی در اداره امور، عدم تسلط و چیره نبودن بر مسائل گوناگون است. وقتی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف از جانب خدای متعال سیطره ای همه جانبه بر امور داشته باشد، کسی توان تخلف نخواهد داشت. به همین دلیل، حکومت ایشان، پاک ترین حکومت ها است. (وَ اجْعَلْ لَهُ مِنْ لَدُنْک سُلْطَاناً نَصِیراً)

منبع: شرح دعای شریف افتتاح - محسن قرائتی 

منشورات
k