- امام صادق علیه السلام: دعا کن و مگو که کار از کار گذشته است. زیرا دعا، عین عبادت است. خداوند می فرماید: «کسانی که از عبادت من گردن فرازی کنند؛ به زودی با خواری به دوزخ در می آیند.» و فرموده است: «مرا بخوانید تا پاسختان دهم.»
- امام صادق علیه السلام: خداوند به وسیله ی دعا آنچه را که می داند برای آن به درگاهش دعا می شود و او، آن را اجابت می نماید، دفع می کند و اگر بنده به آن دعا موفق نشده بود، هرآینه به او بلایی می رسید که ریشه اش را از زمین می کند.
- امام علی علیه السلام: دعا کلید های کامیابی و رمز های رستگاری است و بهترین دعا دعایی است که از سینه ی پاک و دلی پارسا برآید. مناجات مایه ی نجات است و اخلاص، مایه ی خلاص. پس هرگاه هراس و بی تابی بالا گرفت به خدا باید پناه جست.
- امام صادق علیه السلام: هرگاه به یکی از شما رقت قلب دست داد، دعا کند. زیرا قلب تا خالص نشود رقت نمی یابد.
- امام صادق علیه السلام: لقمان به فرزندش گفت: «...وقتی بر مرکب خویش سواری، به خواندن کتاب خدا بپرداز، وقتی سرگرم کار هستی تسبیح بگو، و هرگاه که تنها بودی به دعا مشغول شو.»
- پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله به علی علیه السلام فرمود: به برکت وجود امامان از نسل توست که به امتم باران داده می شود و دعایشان مستجاب می شود، خداوند، بلا را از آنان برمیگرداند و رحمت، از آسمان فرود می آید.
- پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله : هرگاه فردی از شما دعا می کند، تقاضاهای بزرگ بنماید؛ زیرا بر خداوند هیچ چیز بزرگ (سنگین) نمی آید.
- امام علی علیه السلام: دعا کردن را پنج موقع مغتنم شمارید: هنگام خواندن قرآن، هنگام اذان، هنگام بارش باران، هنگام برخورد دو صف برای شهادت و هنگام دعای ستمدیده. زیرا هیچ مانعی میان آن و عرش نیست.
- امام باقر علیه السلام می فرماید: خداوند از میان بندگان مومنش بنده ای را که بیشتر دعا کند دوست می دارد. پس بر شما باد دعا کردن در سحرگاهان تا طلوع خورشید؛ زیرا این، وقتی است که در آن درهای آسمان باز می شود و روزی ها تقسیم می شود و حاجت های بزرگ برآورده می گردد.
- امام صادق علیه السلام: جدم می فرمود:«در دعا کردن پیش دستی کنید؛ زیرا بنده، چنان چه اهل دعا باشد وقتی بلایی بر او نازل شود و دعا کند، گفته می شود:«صدایی آشناست!» و چنان چه اهل دعای بسیار نباشد، وقتی بلایی بر او نازل شود و دعا کند، گفته می شود:«تا به حال کجا بودی؟!»
- امام صادق علیه السلام: هرگاه حاجتی داشتی، وضو بگیر و دو رکعت نماز بخوان، سپس حمد و ثنای خدا را به جای بیاور و نعمت هایش را یاد کن، آنگاه دعایت اجابت می شود.
- امام صادق علیه السلام : هرکه شب را با وضو بخوابد، آن شب، بسترش مسجد اوست و اگر برخیزد و نماز بخواند و سپس به ذکر خدا بپردازد، هرچه از خدا بخواهد، به او عطا می فرماید.
-
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله : هرکس دعایش را به همه ی مردان و زنان مومن تعمیم دهد، دعایش مستجاب می شود.
-
سپاس خداى را سزاست بر هر نعمتى كه بر من ارزانى داشته يا موجود مى باشد.
- پيامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله : دعا، كليد حاجت است و لقمه‌هاى حلال، دندانه هاى آن كليدند.
- پیامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله : خداوند عزّوجل شرم می‌کند از بنده‌اش که با جماعت ، نماز بخواند و سپس حاجتش را از او بخواهد و برود و حاجتش را برآوده نسازد.
- امام صادق عليه‌السلام : دعا، مخزن اجابت است، همچنان كه ابر مخزن باران است.
- پیامبر خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله : ناتوانترین مردم كسی است كه از دعا كردن ناتوان باشد.
- پیامبر اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله : ترک دعا گناه است.
چیستی دعا؟
دعا مفهومی بنیادی و بسیار ژرف و عمیق می‌باشد. دارای بخش‌های مختلف، مفاهیم گوناگون و اثربخش است.
واژه دعا دارای کلماتی هم معنی و مترادفاتی است که بسیار به گوش ما آشناست مانند ذکر، مناجات و... .
این مقاله برای آشنایی بیشتر با مفهوم دعا می‌باشد.
حقیقت دعا
حقیقت دعا همان توجه به خدای متعال و طلب استمداد از رحمت بیکران اوست که در هر آفریده ای به طور طبیعی وجود دارد. خصوصاً این حالت در زمان گرفتاری بسیار آشکار است. دعا عین همنشینی و حضور در محضر خداوند محبوب است از این رو که اهل دعا و مناجات هیچ گاه از صحبت با معشوق خویش خسته نمی گردند.
نکته دیگری که ذکر آن در این مقام لازم است دارا بودن جبنه اصالت و مقدمیت دعاست. بدن معنا که نفس دعا و طلب از خالق دارای اجر و مزد است و از سوی دیگر این حضور، مقدمه ای برای نیل به مقاصد است و تحقق امر دوم موکول به امر اوّل است.
مترادفات و واژگان قریب المعنی دعا
واژه دعا در فرهنگ اسلامی به دلیل وسعت دائره کاربردی آن، دارای مترادفاتی نیز می باشد که ذکر آن در این مقام خالی از لطف نیست.
ذکر چیست؟
در تعابیر دینی واژه ذکر اگر چه به معنای یاد خدا می باشد اما ارتباط صمیمی این واژه و مفهوم دعا بر کسی پوشیده نیست. اصالتاً هر دعایی، ذکر نیز می باشد و رابطه دعا و ذکر بر اساس روابط منطقی عموم و خصوص مطلق می باشد زیرا هر دعایی مشتمل بر ذکر است و اگر مخلوق نیاز خود را به خالق خویش اظهار می دارد همراه با یاد اوست.
امیرالمؤمنین عليه‌السلام در بیانی نورانی قرینیت دعا و ذکر را در قالب امر مولوی اینگونه اشاره می فرمایند:
«فاذکروا الله یذکرکم و ادعوه یستجب لکم»
البته معرفی مفهوم ذکر ، نیز دارای مطلب مهمّی است که ان شاء الله در نوشتاری دیگر بدان پرداخته می شود.
واژه مناجات به معنای نجوا کردن حبیب با محبوب از دیگر واژگان مرتبط با دعا است. آنچه در بیان مناجاتی اهمیّت فراوان دارد صرف سخن گفتن است خواه همراه با درخواست باشد یا نباشد و شیرینی مناجات برای مناجاتیان ، شرف حضور را در محضر معشوق معنا دار و هدفمند می سازد.
وقتی ناجی ، در مقام نجوا قرار می گیرد آنچنان محبّت پیدا می کند که فقط او را می بیند و از غیر، منقطع می شود.
ابتهال در آیات و روایات:
ابتهال، همان زاری و کوشش در دعا و اخلاص فراوان در این امر می باشد.
در احوالات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله آمده است که هرگاه ماه رمضان فرا می رسید رنگ صورت، تغییر می کرد و نماز ایشان زیاد و ابتهال و زاری ایشان در دعا فراوان می شد. (۱)
و امام صادق عليه‌السلام در ذیل آیه شریفه «وتبتّل الیه ترتیلاً» تبتّل را دعا کردن با یک انگشت و ابتهال را بالا بردن هر دو دست و کشیدن به سوی آسمان معنا کرده اند و فرمود: این حالت به هنگام اشک ریختن پدید می آید و در این حال ، دعا کن. (۲)
تضرع و تبتل به چه معنا هستند؟
تضرّع:
این واژه به معنای خاکساری و زیاده خواهی در درخواست و میل فراوان به اجابت، می باشد. و از نظر معنا شباهت زیادی به ابتهال دارد.
تضرّع: اذا تذلّل و خشع. (۳)
پیامبر اکرم صلى‌الله‌عليه‌وآله : ... و تضرعوا الیه وادعوه فإنّ الدعاء مخّ العبادة. (۴)
امام صادق عليه‌السلام نیز پیرامون تضرّع می فرمایند:
دعاء التضرّع أن تحرّک اصبعک السبابة مما یلی وجهک وهو دعاء الخیفة.
تضرع آن است که انگش نشانه را در بربر صورت خویش حرکت دهی و آن دعای «هراس» است.
و استعمال آن در لابلای بیانات معصومین عليهم‌السلام فراوان است.
تبتّل
حالت انقاع الی الله و کمال اخلاص در دعا را تبتّل گویند.(۵)
و امام صادق عليه‌السلام در این باره فرمود:
امّا التبتّل فایماء باصبعک السبابة.
تبتّل اشاره کردن با انگشت نشانه است.
معنای لغوی واژه نیایش
این واژه که بر وزن ستایش از واژه پهلوی nyayishm به معنای پرستیدن گرفته شده و با واژه دعا هم معنی و مترادف می باشد و این واژه به معنای نماز و دعا و آفرین گفتن که در شعاره ادیعه خرده اوستا ۵ نماز وجود دارد مورد استفاده قرار می گرفته این ۵ نیایش درباره ۵ عنصر مقدس و محترم نزد آنان می باشد که عبارتند از خورشید، مهر، ماه و آب و آتش.
بنابراین می توان اذعان نمود که نیایش و پرستش از یک حقیقت نشأت گرفته اند. و قرین یکدیگر می باشند.
این نکته نیز حائز اهمیّت است که واژه دعا در زبان انگلیسی چندین معادل دارد که عبارتند از (درخواست دعا و عبارت prayer)، (توسل والتماس supplication) ، (استمداد inrorcation).
پاورقی:
۱. اقبال الاعمال: ص۲۰.
۲. الکافی: ۲/۴۷۹.
۳. النهایة: ۳/۸۵، تاج العروس: ۱۱/۳۰۵.
۴. مستدرک : ۶/۳۲.
۵. معجم مقایس اللغة.
