- امام صادق علیه السلام: دعا کن و مگو که کار از کار گذشته است. زیرا دعا، عین عبادت است. خداوند می فرماید: «کسانی که از عبادت من گردن فرازی کنند؛ به زودی با خواری به دوزخ در می آیند.» و فرموده است: «مرا بخوانید تا پاسختان دهم.»
- امام صادق علیه السلام: خداوند به وسیله ی دعا آنچه را که می داند برای آن به درگاهش دعا می شود و او، آن را اجابت می نماید، دفع می کند و اگر بنده به آن دعا موفق نشده بود، هرآینه به او بلایی می رسید که ریشه اش را از زمین می کند.
- امام علی علیه السلام: دعا کلید های کامیابی و رمز های رستگاری است و بهترین دعا دعایی است که از سینه ی پاک و دلی پارسا برآید. مناجات مایه ی نجات است و اخلاص، مایه ی خلاص. پس هرگاه هراس و بی تابی بالا گرفت به خدا باید پناه جست.
- امام صادق علیه السلام: هرگاه به یکی از شما رقت قلب دست داد، دعا کند. زیرا قلب تا خالص نشود رقت نمی یابد.
- امام صادق علیه السلام: لقمان به فرزندش گفت: «...وقتی بر مرکب خویش سواری، به خواندن کتاب خدا بپرداز، وقتی سرگرم کار هستی تسبیح بگو، و هرگاه که تنها بودی به دعا مشغول شو.»
- پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله به علی علیه السلام فرمود: به برکت وجود امامان از نسل توست که به امتم باران داده می شود و دعایشان مستجاب می شود، خداوند، بلا را از آنان برمیگرداند و رحمت، از آسمان فرود می آید.
- پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله : هرگاه فردی از شما دعا می کند، تقاضاهای بزرگ بنماید؛ زیرا بر خداوند هیچ چیز بزرگ (سنگین) نمی آید.
- امام علی علیه السلام: دعا کردن را پنج موقع مغتنم شمارید: هنگام خواندن قرآن، هنگام اذان، هنگام بارش باران، هنگام برخورد دو صف برای شهادت و هنگام دعای ستمدیده. زیرا هیچ مانعی میان آن و عرش نیست.
- امام باقر علیه السلام می فرماید: خداوند از میان بندگان مومنش بنده ای را که بیشتر دعا کند دوست می دارد. پس بر شما باد دعا کردن در سحرگاهان تا طلوع خورشید؛ زیرا این، وقتی است که در آن درهای آسمان باز می شود و روزی ها تقسیم می شود و حاجت های بزرگ برآورده می گردد.
- امام صادق علیه السلام: جدم می فرمود:«در دعا کردن پیش دستی کنید؛ زیرا بنده، چنان چه اهل دعا باشد وقتی بلایی بر او نازل شود و دعا کند، گفته می شود:«صدایی آشناست!» و چنان چه اهل دعای بسیار نباشد، وقتی بلایی بر او نازل شود و دعا کند، گفته می شود:«تا به حال کجا بودی؟!»
- امام صادق علیه السلام: هرگاه حاجتی داشتی، وضو بگیر و دو رکعت نماز بخوان، سپس حمد و ثنای خدا را به جای بیاور و نعمت هایش را یاد کن، آنگاه دعایت اجابت می شود.
- امام صادق علیه السلام : هرکه شب را با وضو بخوابد، آن شب، بسترش مسجد اوست و اگر برخیزد و نماز بخواند و سپس به ذکر خدا بپردازد، هرچه از خدا بخواهد، به او عطا می فرماید.
-
پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله : هرکس دعایش را به همه ی مردان و زنان مومن تعمیم دهد، دعایش مستجاب می شود.
-
سپاس خداى را سزاست بر هر نعمتى كه بر من ارزانى داشته يا موجود مى باشد.
- پيامبر خدا صلىاللهعليهوآله : دعا، كليد حاجت است و لقمههاى حلال، دندانه هاى آن كليدند.
- پیامبر خدا صلىاللهعليهوآله : خداوند عزّوجل شرم میکند از بندهاش که با جماعت ، نماز بخواند و سپس حاجتش را از او بخواهد و برود و حاجتش را برآوده نسازد.
- امام صادق عليهالسلام : دعا، مخزن اجابت است، همچنان كه ابر مخزن باران است.
- پیامبر خدا صلىاللهعليهوآله : ناتوانترین مردم كسی است كه از دعا كردن ناتوان باشد.
- پیامبر اکرم صلىاللهعليهوآله : ترک دعا گناه است.
سرفصلها و عناوین دانش دعا
به نام خداوند مهربان
هر دانشی دارای موضوعات مشخصی است. این موضوعات، زیرموضوعاتی دارند که ساختار آن علم را تشکیل میدهد. موضوع اصلی علم به همراه موضوعات درونی آن قلمرو هر دانش را مشخص میکند. دانش دعا دارای موضوعات گستردهای است. مفاد، مواد، قواعد و مبانی این دانش در کتاب های حدیثی و دعایی به صورت پراکنده وجود دارد اما نیازمند گردآوری جامع، دسته بندی و جمع بندی است. در این نوشتار سعی شده تا موضوعات مرتبط با این دانش جستجو و کشف شده، در قالب طرحی اولیه با عنوان هندسه دانش دعا ارائه شود.
این مقاله به دنبال نگارش دانش دعا نیست؛ بلکه میخواهد موضوعات کلی این علم را مشخص کند. گام پسین میتواند جمع آوری محتوای این موضوعات و تکمیل آن باشد. بسیاری از معارف اهل بیت عليهمالسلام در قالب دعا به ما رسیده است. شیعه منابع پرشمار و محتوای عمیقی از دعاهای معصومانه را در اختیار دارد از این رو با معرفی و تولید این علم میتوان در گسترش اندیشه شیعی گام برداشت. ضرورت دیگر این کار نیاز به آشنایی روشمند با علم و معارف دعاست. بسیای از کتابهای دعاشناسی، ترتیب مناسبی در ارائهی مطالب ندارند. برخی از نگارشهای بازاری نیز در مبانی و چارچوب دعا دچار اشتباه شده اند. با ارائهی چارچوب اصلی علوم دعا میتوان به نظمبخشی دانش دعا امیدوار بود. یکی از بهرههای این پژوهش ارائهی موضوعات و سرفصلهای جدیدی است که پژوهشگران میتوانند در پژوهشهای پایاننامهای و غیره از آن استفاده کنند. چنانچه هر یک از این موضوعات نگاشتهای مستقل داشته باشد، دانش دعا یکی از دانشهای اصلی و قاعدهمند اسلامی خواهد شد. بهرهی دیگر این پژوهش نشان دادن گسترهی دعاست. برخی دعا را تنها برای درخواست حاجت خود میدانند اما این پژوهه نشان میدهد که دعا در درون و پیرامون خود، سخن های بسیاری دارد.
برای گردآوری عناوین موضوعات اقزون بر مراجعه به متون دعاها از کتابهایی مانند اصطلاحنامهی علوم قرآن و اصطلاحنامهی علوم حدیث استفاده شده است. ویژگی این عنوانها واقعی بودن آنهاست و تلاش شده تا هیچ عنوان فرضی به این نگاشه راه نیابد. این پژوهش با بررسیهای میدانی بیشتر قابل ارتقاست. فهرست موضوعات علم دعا در نوشتار حاضر قالبی با محور چهارده گانه یافته است. نوآفرینی این تحقیق، ارائهی تصویری اولیه از علم دعا است. بسیاری از موضوعات ارائه شده در این مقاله، جدید بوده و نشان دادن موضوعات در جای خود و نظاموارهای هماهنگ از دیگر گامهای نوشتار کنونی است.