بخش‌ها:

مصاحبه با حجت الاسلام ناصر شهیدی

مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین آقای ناصر شهیدی
مداح و فعال در حوزه قرائت دعا، موسس بنیاد زیارت جامعه

بسم الله الرحمن الرحیم

لطفاً خودتان را معرفی نمایید و از چه زمانی به بحث دعاخوانی مشغول شدید؟

بإذن الله و عنایته، ناصر شهیدی هستم حدود 40 سال دارم و 27 سال هست که در کسوت روحانیت در خدمت مکتب اهل بیت می باشم . شروع فعالیت بنده در این رشته به دوره راهنمایی برمی گردد که بیشتر در آن زمان تک خوان سرود بودم . در سن 14 سالگی که طلبه شدم - و شروع طلبگی من با آخرین سال جنگ همراه بود – در شبهای جمعه دعای کمیل را قرائت م کردم . بعد از اتمام جنگ نیز در مدرسه امام صادق نیروگاه مشغول به تحصیل شدم . این مدرسه دارای کلاس درسی بود که همه طلاب آن در عملیات کربلای 5 به درجه رفیع شهادت نائل شده بودند. در آن مدرسه بنده مسئول برگزاری و قرائت دعای ندبه شدم و اولین فعالیت دعایی من از آنجا شروع شد . بعدها آن هیئت به نام هیئت طلاب رزمنده و بسیجی لقب گرفت . این حرکت ادامه داشت تا اینکه در سال ششم حوزه بنده معمم شدم و سفری با دوستان به مشهد مقدس داشتیم  و در این سفر چندین بار در یکی از رواقهای حرم مطهر امام رضا عليه‌السلام به نوحه خوانی مشغول بودیم و در یکی از زیارتها ، زیارت جامعه کبیره را قرائت کردم. بعد از مراجعت از مشهد یکی از دوستان در راه به بنده گفت : خوب است قرائت این زیارت را در قم  ادامه دهیم  به یاد دارم که مدیر مدرسه جناب آقای هاشمیان ( که اخیراً به عنوان مدیر جامعة الزهراء منصوب شده اند) نامه ای به تولیت و قت حرم مطهر حضرت معصوه نوشت و از ایشان درخواست کرد تا با قرائت زیارت جامعه طلاب در حرم موافقت کنند. و ایشان نیز قبول کردند.مدتی به ئهمین منوال گذشت تا اینکه مسئل تبلیغات وقت حرم جناب حجت الاسلام نظری امر کردند که بنا به تقاضای مردم که نمی توانند در سحر به حرم مشرف شوند و مایل به شرکت در این جلسه هستند ساعت قرائت را به 12 شب تغییر دهید. ما هم این کار را انجام دادیم و بحمد الله الآن حدود 20 سال است که هر شب جمعه قرائت زیارت جامعه برقرار است و سال به سال در حال رونق بیشتری می باشد.

 این نکته نیز قابل ذکر است که قرائت زیارت جامعه مناجات گونه و دعایی است و جلسه مداحی نیست و همه مداحان محترم به این مطلب واقف هستند و گاهی نیز خودشان به این جلسه می آیند. در حقیقت مصداق بارز جمع بین مناجات و زیارت در همین زیارت جامعه است. و شاید نمونه دیگری را برای آن نتوان یافت.از این جهت باور بنده این است که تمام این جلسه را اهل بیت اداره می کنند.و ریسمانی به گردن ما می آویزند و ما را در فضای زیارت خودشان قرار می دهند.چند سال قبل مسئولین حرم امام رضا عليه‌السلام نیز از این قضیه از طریق رادیو آگاه شدندو و بنده را برای قرائت این زیارت دعوت کردند تا جرقه امام زمان شناسی در آن حرم ملکوتی نیز زده شود و حدود 7 سال پیش یک دهه ماه رمضان این برنامه را اجرا کردم و مسئولین حرم مطهر نیز همکاری بسیار خوبی را برای رفت و آمد دانشجویان و ... فراهم نموده بودند . باور بفرماییید وقتی ما در دار الهدایه حرم مطهر رضوی مشغول زیارت بودیم بعضی از اهل فن می آمدند و می گفتند این جلسه بوی دیگری می دهد. در اختتامیه اعتکاف هم که مراسمی بسیار نورانی و ملکوتی است قسمت آخر زیارت جامعه را که می خواندم آن وقت خیلی حالت توجه محسوس می شد.

در واقع قسمت آخر زیارت جامعه یعنی « .....ربنا لا تزغ قلوبنا....» به یک برند تبدیل شده و تاثیرگزاری بسیار زیادی بر روی شنوندگان دارد .

برخورد عموم مردم با یک دعا خوان روحانی چگونه است؟

بنده از وقتی که معمم شده ام مداحی را کنارگذاشتم و دعا و زیارت می خوانم و طلاب بنده را دعاخوان می دانند نه مداح. و البته مردم نیز  از قرائت دعای یک روحانی بسیار استقبال می کنند و نحوه قرائت دعای وی برای آنها اطمینان بخش است.

اساساً نظر شما درباره دعاخوانی طلاب چیست؟

باید یک روحانی بتواند دعا خوان نیز باشد و مداحی برای غیر طلبه ها بهتر است انجام شود.بنده دوستان طلبه ای که سینه زنی و مداحی می کنند تا خیلی نمی پسندم. و شأن لباس پیامبر را از برخی برنامه های مداحی و سینه زنی که متاسفانه جزء شعائر نیز شده بالاتر می دانم . طلاب محترم باید با بحث روضه خوانی انس بیشتری داشته باشند و اشک و سوز را در مجالس اهل بیت ترویج کنند.و بنده نیز در این زمینه کتابهای همچون در رثای حسین ، مقتل الزهراء و  فاطمیه تا محرم نگاشته ام و بحمد الله مورد استقبال  نیز واقع شده است.

از نقاط ضعف و قوّت 20 سال جلسه زیارت جامعه برایمان بفرمایید.

نقطه قوتی که در جلسه زیارت جامعه دیدم جذب جوانهای غرق گناه با حضورشان در جلسه زیارت جامعه و تبدیل شدن آنها به یک جوان سالم است.

این تحول از کجا برای شما معلوم شد؟

بعضی از آنها با من ارتباط دارند.

اساساً اهل بیت چون دارای ولایت تکوینی هستند دست بعضی را می گیرند و از گناه خارج می کنند . جوانی بود اهل معصیت ؛ خودش می گفت که مرتکب چه گناهانی شده است . یک وقت تصمیم می گیرد به قم و مسجد جمکران و حرم مشرف شود ؛ و از قضای اتفاق در حرم صدای زیارت جامعه را می شنود . می پرسد دعای کمیل است؟ می گویند دعای کمیل 2 ساعت قبل تمام شد . جوان می گوید: پس چه چیزی می خوانند؟ در جواب نام زیارت جامعه را می شنود . او چه می داند که زیارت جامعه چیست می آید و می نشیند و به آخر زیارت جامعه « ...ربنا» که می رسد متحول می شود و توبه واقعی می کند . از این دست جوانها را ما زیاد دیدیم که بعضاً از 200 کیلومتر دورتر می آیند و می نشینند به جهت 10 دقیقه آخر زیارت جامعه چون می دانند مورد عنایت خاص اهل بیت قرار می گیرند.از دانشگاه کاشان و تهران سرویس می گذارند و دیگر نقاط می آیند و استفاده می کنند . البته در تهران هم شبهای پنج شنبه چند ماهی است که در حسینه فاطمة الزهراء این محفل را برگزار می کنیم. البته برد معنوی آن به اندازه حرم حضرت معصومه نیست ؛ حرم فضای بسیار خاصی دارد . این خاطره را بگویم که شنیدنی است. آقا پسری 17 ساله هم اکنون در زیارت جامعه ما می آید . وقتی که به دنیا آمده بود مرده بود. در همان ماه اول سه دکتر روی بدن او کار کرده بودند . سه بار مغزش را عمل کردند. بین پدر و مادرش اختلاف شدیدی پیش آمده بود و پدر، مادر را سر این قضیه طلاق داد . ولی به خواست خدا آن بچه زنده ماند و الآن از مشتری های همیشگی ما در سفره زیارت جامعه حرم است.

آیا این حالت معنوی خاص را فقط در زیارت جامعه احساس می کنید یا سایر ادعیه ای که به صورت جمعی می خوانید هم این تاثیرگزاری را دارد؟

خدای متعال به هر کسی توفیقی خاص عنایت فرموده و به بنده نیز توفیق نفس زدن در حریم زیارت جامعه را عطا فرموده است.

از نقاط ضعف برایمان بفرمایید.

از نقاط ضعف وجود «شهیدی» در جلسه زیارت است . خواننده بایدخودسازی کرده باشد تا بتواند تاثیرگزار باشد. یکی دیگر از نقاط ضعف عدم همراهی حرم طی سالیان متمادی با این برنامه بوده .علت آن هم  تعویض مکرر مدیران داخلی حرم بوده است. تابحال 10 مدیر جابجا شده اند و این کار موجب بروز مشکلاتی در جلسه شده است. برای برگزاری جلسه مناجات باید شرایط زمانی , مکانی و ... مهیا باشد.

آیا آسیب شناسی هم در جلسات دعایی لازم است؟

قطعاً باید انجام بگیرد ؛ بطور مثال بنده همواره سعی کردم تا در مجالس قرائت زیارت جامعه در لابلای زیارت روضه نخوانم و تمام حواس شنونده را به متن زیارت متمرکز کنم ولی خیلی از مداحان این مسأله را رعایت نمی کنند و این یک آسیب به ماهیت دعا یا زیارت است. خواننده هم باید تناسب روحی متناسب با دعا یا زیارت داشته باشد. در دعا لازم نیست که سبک خاصی استفاده شود  . به همین جهت است که باید بگویم مقوله دعا خوانی با مداحی کاملاً متفاوت است.

آیا دریافت وجه به جهت قرائت دعا یا زیارت را صحیح می دانید؟

اساساً بنده پاکت دادن و دریافت آن را اهانت به خودم می دانم . البته این ، نظر بنده است و کاری به دیگران ندارم . بنده معتقدم قرائت زیارت یا دعا یا روضه خوانی در محضر اهل بیت قیمت ندارد و اگر امام صادق عليه‌السلام به زنهای پشت پرده فرمود طلاهای خود را به مرثیه سرا و روضه خوان سید الشهداء بدهید مقوله دیگری می باشد . اصلاً نوکری و خدمت برای سید الشهداء و اهل بیت قیمت ندارد و اگر مقداری پول را داخل پاکت می گذارند من این را نمی پسندم.

حتی هزینه ایاب و ذهاب را هم نمی گیرید؟

بعضاً اتفاق افتاده که من در جلسه ای برای دعاخوانی رفته ام و هنگام خروج کتابی را به من هدیه داده اند. کتاب را قبول کرده ام. و اگر برخی اوقات جوانها این کار را انجام داده اند و پاکت را لابلای کتاب گذاشته اند پاکت را برگردانده ام و کتاب را قبول کرده ام.

آیا قرین بودن سخنرانی و دعا را  در محافل دعایی صحیح می دانید؟

سخنرانی در حد 20 دقیقه را خیلی خوب می دانم فقط 20 دقیقه. و بنده نیز همین روش را پیاده می کنم 20دقیقه سخنرانی دارم و 40 دقیقه زیارت جامعه را می خوانم و بیش از یک ساعت را اصلاً درست نمی دانم حتی یک دقیقه هم نباید بیشتر شود.

مایلم که در این قسمت اشاره ای به پایان جلسه زیارت جامعه داشته باشم . همانطور که قبلا گفتم ما وقتی در محضر زیارت جامعه هستیم خود را سر سفره و عنایت خاص اهلبیت می بینیم وقتی به آخر زیارت می رسیم « ربنا لاتزغ قلوبنا .....» در آن لحظه خوانندگان احساس قرابت بیشتری با معصوم دارند دستانشان بالا می آید گریه ها شدت می گیرد خود را در آغوش امام زمانشان می بیننداصلاً قابل توصیف نیست لذا  تاکید دارم که خود قاری باید از خودش شروع کند تا بتواند سبب تحول دیگران باشد .

و البته به این نکته نیز باید توجه داشت که هنوز جلسات دعا و مناجات برای عامه مردم تفهیم نشده است و بخش دیگری از این قضیه به آشنا نبودن مجریان دعا و مناجات برمی گردد درحالی که اگر جلسه مناجات با لوازم خاص خود برگزار شود مردم در یک جلسه یک ساعته به مراتب بی تاب تر از یک جلسه روضه اشک می ریزند و زاری می کنند و حتی این مطلب نیز قابل بیان است که مثلا در مراسم احیای شب نیمه شعبان فردی از کنار این محفل عبور کرده و صدای گریه را شنیده و تصور کرده که قاری مشغول روضه خواندن است و به او اعتراض کرده است ؛ غافل از اینکه این اشک برای آن حال مناجاتی خاصی است که برای حضار در جلسه پدید آمده است. و اساساً بخش زیادی از جلسات دعایی که برگزار می شود استاندارد  واقعی نیست و مهمترین مطلبی که باید مورد عنایت قرار بگیرد تناسب دعاخوان با آن مفاهیم عرشی است . باید در جلسات دعایی روح زاری و گریه و بیتاب شدن حاکم باشد نه اینکه صرفاً دعا خوانده شود. و در مناجاتهای ائمه عليهم‌السلام نیز این مطلب وجود داشته که اشک زیادی می ریختند. ما نیز به همین سمت و سو باید حرکت کنیم.

بنابر این مطالبی که بیان فرمودید شما جلسه دعایی خودتان را چگونه اداره می کنید و آیا مطالب ذکر شده را رعایت می کنید؟

بنده در برنامه های خود سعی می کنم که این مطالب را درنظر بگیرم بطور مثال در جلسه مناجات شعبانیه که در حرم حضرت معصومه هنگام سحر داریم تلاش من این است که شنونده را با روح مناجات و گریه مأنوس کنم البته گاهی این گریه و بکاء از روی شوق و اشتیاق است مانند آنجا که در مناجات شعبانیه می خوانیم که « الهی فسرّنی بلقائک.....» و گاهی نیز  این گریه برای ترس از عقاب الهی جاری می شود.

باز بر این نکته تاکید دارم همانطور که درباره عبادات مختلف مثل نماز و روزه و حج و .... لازم است آداب و شرائط خاصی بوجود بیاید تا آن عمل محقق شود , جلسات دعایی نیز همینگونه است. باید همه شرائط زمانی و مکانی و احوالی دست به دست هم بدهد تا دعا در روح و روان افراد تاثیرگزار باشد و این همان چیزی است که در ضمن آداب ظاهری و باطنی دعا در لابلای کلام معصومین بدان اشاره شده است. بسیار بجاست که قاریان دعا قبل از دعا با طهارت کامل باشند و و حتی المقدور غسل توبه کنند . اگر این شرائط دست به دست هم دهد خواننده می فهمد که  نوع گریه در سحر با گریه ابتدای شب کاملا متفاوت است و شخصی که در سحر به جلسه مناجات کشیده شده و در خلوتی شب  از منزل حرکت می کند و  وقتی به حرم مشرف می شود و در فضای خلوت حرم به مناجات می پردازد , این سخن گفتن با خدا  به مراتب با مناجات در سائر ایام متفاوت است.

به نظر شما بهترین راه برای فرهنگ سازی جلسات دعایی و بهتر شدن کیفیت آن چیست؟

در مقوله دعاخوانی به نظر بنده آنچه که مهم است ارتباط معنا دار دعاخوان با  روح دعاست به همین جهت لازم است افرادی در این زمینه پرورش پیدا کنند تا بتوانند تاثیر گزار باشند . واقعا لازم است در این زمینه برنامه ریزی معنوی صحیح صورت بگیرد. تا این مطلب محقق نشود پرونده مفاهیم و معارف ناب دعا باز نمی شود و همچنان بسته می ماند. باید در لابلای ادعیه بدنبال استخراج معارف و انتقال به خواننده بود. وقتی در دعای ابوحمزه « و الحمد لله الذی یحلم عنی کانی لا ذنب لی »  را می خوانیم جوان ما باید درک کند که باب توبه و صبر الهی منتها ندارد . اگر اینگونه مفاهیم انتقال یابد در دل شنونده بسیار تاثیرگزار است. و این نیروی دعاخوان هم باید مراقبت معنوی داشته باشد بر او لازم است که از زبان خویش مراقبت کند و هر چیزی را نشنود و هر تصویری را نبیند و همینطور سایر موارد را رعایت کند که در اینصورت مردم خود بخود به طرف اینگونه جلسات کشیده می شوند و ما در زمان جنگ اینگونه رفتارها را زیاد دیدیم و شنیدیم در روز می جنگیدند و در شب برنامه مناجات داشتند و خدا می داند چقدر نقش آفرینی می کردند.

در مورد برگزاری جلسات در ماه رمضان چه می فرمایید؟

برنامه بنده در ماه رمضان که نوعا به صورت دها بوده اینگونه است که در ظهرها به منبر عادی  و متعارف می روم  و در شب برنامه صحبت مقدماتی کوتاهی دارم و چهل دقیقه نمکین اجرای دعا دارم و خیلی خیلی با روح و ریحان بوده و به دوستان نیز توصیه داشتم که دلها را به سمت عشق بازی با خدا ببرند .

 در زمینه انگیزه تاسیس بنیاد زیارت جامعه و برنامه ها و اهداف این مجموعه توضیح بفرمایید.

در این زمینه صحبت بسیار است که امیدوارم بتوانم در یک مقطع دیگری به صورت مفصل در خدمتتان باشم و توضیحات کافی را عرض کنم . اما اجمالا زیارت جامعه به جهت محتوای بسیار غنی و بار معنایی بسیار مهمی که در ادبیات زیارت دارد و از طرفی مورد سفارش خاص حضرت بقیة الله ارواحنا فداه است و مورد توجه بزرگان از علمای اسلام  همچون امام راحل عظیم الشان ؛ , , آیت الله بهجت و دیگر بزرگان دینی بوده و اینگونه به ما تعلیم داده اند که زیارت جامعه کلیدی است برای باز شدن معارف الهی و زیارت جامعه در بین زیارات معصومین شاخص و جامع معارف است و پس از اینکه بنده چند سالی در مرکز تخصصی مهدویت مشغول تحصیل بودم وقتی بحث پایان نامه پیش آمد ناخواسته ملهم شدم به موضوع مبانی قرآنی زیارت جامعه کبیره و هرچند من در حدود 10 سال قبل کتابی را با نام گذری بر زیارت جامعه نوشتم و توزیع شد و  در حدود 4 سال قبل یکی از عزیزان به من پیشنهاد داد تا کتابی را پیرامون زیارت جامعه  برای قشر جوان تنظیم کنم و بنده با کمک چند تن از نویسندگان مشغول این طرح شدیم دیدیم خیلی کار زمین مانده در باره این زیارت وجود دارد که می توان انجام داد و شروح موجود زیارت جامعه نیز مناسب با مخاطب امروز ما نیست و بنده نیز پایان نامه را بحمد الله به پایان رساندم و بنده معتقدم اگر ما بطور صحیح درباره این پروژه کار کنیم بسیاری از شبهات قابل پاسخگویی است و اصلا زیارت جامعه به صورتی است که هم برای سالکین قدیمی این راه حرف دارد و هم برای جوان امروزی که تازه قدم در این عرصه گذاشته است. هم محدقین بعرشه را در این زیارت پیدا می کنید و هم سجیتکم الکرم  و عادتکم الاحسان را هم حرفهای عرشی دارد و هم حرفهای فرشی و این نکته نیز قابل ذکر است که در یک زمانی به بنیاد بین المللی دعا آمدم و وقتی آنهمه کار را در این مجموعه به ظاهر کوچک اما در باطن پر مغز و پویا و فعال را دیدم از این حرکت الگو گیری کردم و نام بنیاد بین المللی زیارت جامعه کبیره را با استفاده از نام بنیاد بین المللی دعا اخذ کردم و اخیراً نیز مصوب شد.

با تشکر از وقتی که در اختیارمان قرار دادید و امیدواریم که درسایه سار ولایت اهل بیت بتوانید به بهترین شکل ممکن به این مکتب خدمت نمایید .

من هم نیز از شما عزیزان که زحمت کشیدید کمال تشکر را دارم و امیدوارم به وسیله این نشریه گامهای بلندی در عرصه دعا و زیارت برداشته شود ان شاء الله.

منشورات
k