اقسام دعا و نیایش به بیان آیت الله صافی حفظه الله

اقسام دعا و نیایش به بیان آیت الله صافی حفظه الله

 آیت الله صافی حفظه الله در کتاب زیبا و پر محتوای خود "نیایش در عرفات" مباحث بسیار مهم و محققانه ای پیرامون دعا و نیایش مطرح می کنند از جمله بحث هایی که در این کتاب مطرح می شود اقسام دعاست. ایشان می فرماید دعاهایی که مشتمل بر عرض حاجت ها و نیاز هاست بر دو قسم اند: 

حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی

 

قسم اول:

قسم اول مشتمل بر درخواست حاجت های مادی و دنیوی است، مثل طول عمر، وسعت رزق، صحت بدن، تندرستی و سلامتی در سفر، شفای بیمار، برکت کسب و کار، موفقیت در شغل و امنیت و امور دیگر.
چنانکه می دانیم بیشتر دعاهای عامه مردم از این قسم است یعنی خدا را می خوانند. برای این حوائج جسمی و مادی که دارند و گرایش آنها به دعا احساس ضعف خود و احتیاج به ارتباط با قدرت قادر متعال و مددگرفتن از اوست که این خود از جهاتی مفید، سودمند و موجب امیدواری به موفقیت و پیشرفت و در عین حال جلب عنایات الهیه و از عبادات است؛ چون مفهوم آن اعتراف به عجز و ناتوانی بنده و فقرا به خداوند متعال است و لذا باید انسان همه چیز و هر نعمتی را از خدا بخواهد و خدا را در رسیدن به تمام نعمت ها مؤثر بداند حتی اگر وسایل ظاهری موفقیت در امری و مقصدی از هر جهت فراهم شده باشد بنده عارف، اهل بینش و بصیرت آن را از خدا می خواهد؛ چون علاوه بر آنکه فراهم شدن وسایل و اصل وسایل همه از خداست، بقای آنها نیز تا حصول مقصود با عنایت خدا می باشد.

باید همه چیز را حتی - چنانکه در بعضي اخبار است - نمک طعام را هم از خدا خواست. و این برنامه ای است که تأثیر آن در كمال نفس، ترقی و سیر معنوی بسیار مؤثر است.
مع ذلک در اینگونه موارد گاهی برخی به عنوان رضا به قضای الهي و تسليم امر او زبان به دعا باز نمی کنند و ثمرات تحمل بلا را بر دفع یا رفع آن بر می گزینند! و مانند حضرت سیدالشهداء عليه‌السلام که در روز عاشورا هرگز خلاصی خود را از آن مصائب جانکاه که مفهومش عدم نیل به درجه رفيعه شهادتی بود که آن همه آثار عالیه و بركات متعالیه در احیای دین اسلام و بقای شرع داشت، طلب نکرد بلکه بر حسب روایات هرچه مصائب بیشتر بر او وارد می شد چهره نورانیش بازتر و روشن تر می شد و حالت رضایش ظاهرتر میگشت.
بلی گاهی حال، اقتضای دعا دارد مثل نفرین بر ظالم؛ یعنی اگر نفرین کند خلاف تسلیم و رضا نیست ولی دعا کننده از بیم اینکه دعایش به داعی و غرض تشفی قلب و انتقام گیری آلوده نشود، دعا نمی کند ولی ناله درونش تا عرش بالا می رسد.
و گاهی همین نفرین نیز از باب اینکه اظهار حق و اعلان بیزاری و تنفر از ظالم و سبب هلاک او می گردد لازم می شود.
و خلاصه بر حسب موارد و حالات، مظاهر وضور دعا متفاوت می شود. چنانکه بر حسب روایات نیز دعاهای مناسب این حالات از پیغمبر اکرم و ائمه طاهرین - صلوات الله عليهم - که معلمان الهی مکتب دعا هستند - رسیده است. و این که بعض متصوفه می گویند:


یک گره دارم خبر از اولیا / که زبانشان بسته باشد از دعا

خامشند و ناله های زارشان / می رسد تا زیر عرش بارشان

آیت الله العظمی صافی


به طور مطلق به طور یک روش دائمی، خلاف سیر و سلوک شرعی و سیره رسول خدا صلی الله عليه و آله وسلم - و ائمه معصومین عليهم‌السلام است که فقط باید به آنها اقتدا و تأسی کرد و از آنها کسب تعالیم اخلاقی و عبادی را نمود.


قسم دوم:

قسم دوم از دعاهای مشتمل بر درخواستها و رفع نیازمندیها، دعاهایی است که مربوط به كمال نفس، تعالی روح، امور معنوی، حصول معرفت، تقرب به درگاه الهی، تکامل در عبودیت و حسن ارتباط بنده با خدا و چیزهایی است که هرچه در آنها انسان ترقی و رشد داشته باشد، ارزش انسانی او افزوده می شود و وجهه خدایی و رحمانی او را قوت می دهد و از حضيض حظوظ عالم حیوانی به سوی اوج مرتبه ملکوتیت و حقیقت انسانیت و آدمیت پرواز می نماید.


لذت این دعا قابل توصیف نیست و تا انسان آن را در نیابد نمی فهمد. روح را قانع می نماید و آرامبخش دل و موجب صفا و روشنی باطن و رفع تیرگی ها و تاریکی های قلب است.
وقتی انسان در مراتب و منازل این دعا سیر می نماید احساس می کند که آنچه را خواسته است به او عطا می کنند و اجابت دعایش با دعایش همزمان است. در این دعا انسان تلاش می کند که چیزی نگوید و نخواهد جز آنچه ارتباط او را با صاحب این عالم که کمال مطلق است محکمتر سازد تا آنجا که فقط منقطع به سوی او می شود و برای او می شود. و در حال این دعا هرچه می بیند جمال و کمال است و هر چه درک می کند حضور و وصال و هرچه دعا میکند تمنایش و عشقش به دعا بیشتر می شود و از آن سیر نمی شود.
در این بخش از دعای شریف که ما آن را بخش سوم شمرده ایم این قسم اشرف و اعظم دعا را می خوانیم و اگر چه صلاحیت این درخواستها و گرفتن این عطیات را نداشته باشیم با همین دعا در واقع صلاحیت و استعداد این سؤال و قبول تقاضا را نیز می طلبیم.
اموری که از خدا می خواهیم همه مربوط به كمال نفس، رشد فکر، قوت ایمان و حیات اخروی و معنوی است؛ زیرا دعا کننده عرض می کند:


«اللهم اجعلنی أخشاک كانّي أراک» 

 

منبع: نیایش در عرفات - آیت الله العظمی صافی گلپایگانی حفظه الله

منشورات
k