سرفصل‌ها و عناوین دانش دعا

به نام خداوند مهربان

هر دانشی دارای موضوعات مشخصی است. این موضوعات، زیرموضوعاتی دارند که ساختار آن علم را تشکیل می‌دهد. موضوع اصلی علم به همراه موضوعات درونی آن قلمرو هر دانش را مشخص می‌کند. دانش دعا دارای موضوعات گسترده‌ای است. مفاد، مواد، قواعد و مبانی این دانش در کتاب های حدیثی و دعایی به صورت پراکنده وجود دارد اما نیازمند گردآوری جامع، دسته بندی و جمع بندی است. در این نوشتار سعی شده تا موضوعات مرتبط با این دانش جستجو و کشف شده، در قالب طرحی اولیه با عنوان هندسه دانش دعا ارائه شود.

این مقاله به دنبال نگارش دانش دعا نیست؛ بلکه می‌خواهد موضوعات کلی این علم را مشخص کند. گام پسین می‌تواند جمع آوری محتوای این موضوعات و تکمیل آن باشد. بسیاری از معارف اهل بیت عليهم‌السلام در قالب دعا به ما رسیده است. شیعه منابع پرشمار و محتوای عمیقی از دعاهای معصومانه را در اختیار دارد از این رو با معرفی و تولید این علم می‌توان در گسترش اندیشه شیعی گام برداشت. ضرورت دیگر این کار نیاز به آشنایی روشمند با علم و معارف دعاست. بسیای از کتاب‌های دعاشناسی، ترتیب مناسبی در ارائه‌ی مطالب ندارند. برخی از نگارش‌های بازاری نیز در مبانی و چارچوب دعا دچار اشتباه شده اند. با ارائه‌ی چارچوب اصلی علوم دعا می‌توان به نظم‌بخشی دانش دعا امیدوار بود. یکی از بهره‌های این پژوهش ارائه‌ی موضوعات و سرفصل‌های جدیدی است که پژوهشگران می‌توانند در پژوهش‌های پایان‌نامه‌ای و غیره از آن استفاده کنند. چنانچه هر یک از این موضوعات نگاشته‌ای مستقل داشته باشد، دانش دعا یکی از دانش‌های اصلی و قاعده‌مند اسلامی خواهد شد. بهره‌ی دیگر این پژوهش نشان دادن گستره‌ی دعاست. برخی دعا را تنها برای درخواست حاجت خود می‌دانند اما این پژوهه نشان می‌دهد که دعا در درون و پیرامون خود، سخن های بسیاری دارد.
برای گردآوری عناوین موضوعات اقزون بر مراجعه به متون دعاها از کتاب‌هایی مانند اصطلاح‌نامه‌ی علوم قرآن و اصطلاح‌نامه‌ی علوم حدیث استفاده شده است. ویژگی این عنوان‌ها واقعی بودن آن‌هاست و تلاش شده تا هیچ عنوان فرضی به این نگاشه راه نیابد. این پژوهش با بررسی‌های میدانی بیشتر قابل ارتقاست. فهرست موضوعات علم دعا در نوشتار حاضر قالبی با محور چهارده گانه یافته است. نوآفرینی این تحقیق، ارائه‌ی تصویری اولیه از علم دعا است. بسیاری از موضوعات ارائه شده در این مقاله، جدید بوده و نشان دادن موضوعات در جای خود و نظام‌واره‌ای هماهنگ از دیگر گام‌های نوشتار کنونی است.