شرح دعای ابوحمزه ثمالی - و لا یُمکِنُ الفِرارُ مِن حُکومَتِك
شرح دعای ابوحمزه ثمالی - و لا یُمكِنُ الفِرارُ مِن حُکومَتِك
مِن أینَ لِی الخَیرُ یا رَبّ وَ لاَیوجَدُ إِلاّ مِن عِندِك
«خُب، خدایا! خیر کجاست ای پروردگار من که من بروم این خیر را بدست بیاورم؟! آخر پیدا نمیشود مگر پیش تو.»
وَ مِن أینَ لِی النّجَاةُ وَ لاَتُستَطَاعُ إِلاّ بك
«نجات و رستگاری کجاست؟ اصلاً در تحت یدِ ما نمیآید، در تحت استطاعت و قدرت ما نمیآید مگر به واسطه تو.»
خیلی خوب میفرماید! یعنی اگر خیر در پیش تو بود، پیش غیر تو هم بود، خوب ما تو را گول میزدیم میرفتیم از آنجا، از آن خیرها جمع میکردیم؛ اگر نجات و سعادت و فلاح پیش تو بود و پیش غیر تو هم بود، ما محتاج نبودیم که تو ما را ادب کنی به غیر عقوبتت، یا محتاج نبودیم که تقاضا کنیم که حیله و مکر را به ما برنگردانی و در حیله ما مکر نکنی، ما تو را گول میزدیم و میرفتیم سراغ آن نجات و آن سعادت و آن خیر را از ناحیه غیر تو میگرفتیم؛ ولی مسأله این است که هر خیری هر جا باشد پیش توست و هر نجات و رستگاری که متصوّر باشد مال توست.
وَ لاَ یمکنُ الفِرَارُ مِن حُکومتك
وقتی مسأله این است از کجا برای من خیری باشد ای پروردگار من! تو پروردگار منی، تو ربّ منی، من نمیتوانم که طلب خیر کنم، جایی خیر نیست، پیدا نمیشود مگر پیش تو، نجات و رستگاری نیست مگر اینکه تو مُستطاع میکنی آن نجات و رستگاری را؛ یعنی از ناحیه قدرت تو آن نجات و رستگاری برای ما پیدا می شود.
لاَ الّذِی أحسَنَ استَغنَی عَن عونك وَ رحمتك
«آن کسی که کار خوبی میکند، قدرتی دارد، آن کسی که نیکی میکند، بی نیاز از رحمت و کمک تو نیست که کارهای خوب را به حول و قوّه خودش بکند و بدون کمک و رحمت تو این مستقل باشد در اینکه کارهای خوبی انجام بدهد.»
وَ لاَ الّذِی أسَآءَ وَاجتَرَأ عَلَیک وَ لَم یرضِک خَرَجَ عَن قُدرَتِک
«آن کسی هم که بدی می کند و کار زشت و سوء انجام میدهد و دلیری میکند و چیرگی میکند بر تو، تجرّی میکند و از دایره عبودیت پا بیرون میگذارد و تو را راضی نمیکند او از قدرت و سلطان تو خارج نیست.»
یعنی در تحت قدرت تو دارد این کارها را میکند. آخر اگر انسان میتوانست از قدرت پروردگار و حکومت او خارج بشود و کار زشت بکند، خُب خوشا بحالش! این هر کاری میکند، در تحت حکومت و سلطان پروردگار نیست و خداوند نمیتواند نفوذ پیدا کند در آن حیطهای که این مشغول معصیت است؛ ولی نه، هر جا انسان کاری زشت انجام بدهد و تجرّی کند، همانجا عین مُلک پروردگار است و عین قدرت پروردگار است.
پس بنابراین، بنده مسکین اگر خوبی کند، نمیتواند بهخودش ببندد، باز محتاج به عون و رحمت پروردگار بوده؛ چون استقلال وجودی ندارد از ناحیه خودش رحمت إفاضه بشود، این از ناحیه خداست که رحمت افاضه میشود و طلوع کرده در این وجود تا اینکه به دست او کار خوبی انجام داده بشود؛ و اگر کسی کار بد کند در عین اینکه دارد کار بد میکند باز به حول و قوّه خودش متّکی نیست باز او در تحت حکومت پروردگار است.
یا ربّ! یا ربّ! یا ربّ! یا ربّ! یا ربّ!
«حضرت فرمودند: ای خدای من! ای خدای من! ای خدای من!»
آنقدر گفتند تا دیگر نفس تمام شد. انسان چند مرتبه یک نفس میتواند بگوید یا ربّ؟ اینجا که میخواهد برسد باید بگوید: یارب!ّ یارب!ّ یارب!ّ یاربّ!
